W Środę Popielcową nie ma obowiązku uczestniczenia w mszy św. Kościół zaleca jednak udział w eucharystii ze względu na jej pokutny charakter. W czasie mszy św. dokonuje się obrzędu posypania głów popiołem. Ryt ten pojawił się w liturgii w VII w. W 1091 r. papież Urban II wprowadził go jako obowiązujący. Z tego okresu pochodzi również regulacja, aby popiół był uzyskiwany z palm poświęconych podczas Niedzieli Palmowej poprzedniego roku.
W związku z pandemią Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów opublikowała w tym roku notę dotyczącą obrzędu posypania głów popiołem. Czytamy w niej, że "kapłan po odmówieniu modlitwy błogosławieństwa popiołu i po pokropieniu go w milczeniu wodą święconą, zwróciwszy się do obecnych, wypowiada jeden tylko raz do wszystkich formułę z mszału rzymskiego: Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię lub Pamiętaj, że jesteś prochem i w proch się obrócisz". Oznacza to, że kapłan nie będzie – tak jak dotąd – wymawiał jednej z tych dwóch formuł nad każdym wiernym. Po nałożeniu maseczki ochronnej na nos i usta, będzie "nakładał popiół na tych, którzy do niego podchodzą, albo – stosownie do okoliczności – sam będzie podchodził do tych, którzy stoją na swoich miejscach" – napisano w nocie.
Zgodnie z prawem kanonicznym w Środę Popielcową obowiązuje post ścisły (ilościowy), czyli ograniczenie się do spożycia trzech posiłków – dwóch lekkich i jednego do syta, oraz post jakościowy, a więc wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych. Post ilościowy nie obowiązuje osób do 18 lat i powyżej 60 lat, podczas gdy wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych obowiązuje wszystkich, którzy ukończyli 14 lat.
Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski abp Stanisław Gądecki w przesłaniu na Wielki Post zaapelował, żeby mimo trudnej sytuacji pandemicznej i obowiązujących rygorów sanitarnych, nikt nie został pozbawiony dostępu do eucharystii i innych sakramentów.
"Zachęcam duszpasterzy do gorliwej posługi w konfesjonale; do dostosowania rytmu spowiedzi do aktualnych możliwości i potrzeb wiernych oraz przepisów sanitarnych; do tworzenia wiernym możliwości uczestniczenia w rekolekcjach parafialnych i wspólnotowych czy to w formie zdalnej, czy stacjonarnej" – napisał abp Gądecki.
"Wszystkich wiernych proszę o jak najobfitsze czerpanie z wielkopostnych praktyk, tj. postu, modlitwy i jałmużny oraz innych form pobożności, w tym nabożeństw Drogi krzyżowej, Gorzkich żali i innych" – zaznaczył przewodniczący KEP.
"Niech trudny czas – jaki przeżywamy już od ponad roku – nie osłabi naszej gorliwości, ale stanie się impulsem do rozwoju naszej ufności i wiary w Zmartwychwstałego Pana" – podsumował abp Gądecki.
Idea organizowania tzw. ćwiczeń duchowych (rekolekcji) dla wiernych w parafiach, pojawiła się dopiero w encyklice Piusa XI "Mens nostra" (O znaczeniu rekolekcji zamkniętych) z 20 grudnia 1929 r. Rozszerzył ją papież Pius XII w encyklice "Mediator Dei et hominum" z 20 listopada 1947 r., zachęcając do uczestnictwa w rekolekcjach jak największej liczby świeckich.
Rekolekcje wielkopostne mogą być organizowane dla poszczególnych grup, stanów i zawodów, ale także w formie zamkniętej, np. dla maturzystów czy klas przedmaturalnych.
"Nauki powinny nawiązywać do Pisma Świętego, tradycji Kościoła, liturgii Kościoła, zasad wiary i moralności, podawanych do wierzenia przez Urząd Nauczycielski Kościoła" – wskazuje Kodeks prawa kanonicznego.
W okresie Wielkiego Postu nastrój pokuty podkreśla skromniejszy wystrój świątyni. Kolorem liturgicznym jest fiolet.
Czwarta niedziela, nazywana jest Niedzielą Laetare, i obowiązuje wówczas ornat w kolorze różowym. Nazwa tej niedzieli pochodzi od słów antyfony na wejście: "Laetare, Ierusalem: et conventum facite, omnes qui diligitis eam (Raduj się, Jerozolimo, zbierzcie się wszyscy, którzy ją kochacie). Od XVI w. tego dnia, zwanego również Niedzielą Róż, w Rzymie w bazylice Świętego Krzyża papież święcił złotą różę i wręczał ją osobie zasłużonej dla Kościoła. Zgromadzeni w świątyni wierni obdarowywali się kwiatami symbolizującymi piękno, ale też ból cierpienia. (PAP)
Magdalena Gronek