Miasto przecina droga krajowa nr 3, a w jego pobliżu przebiega autostrada A-4 oraz budowana droga ekspresowa S3.
Przed reformą podziału administracyjnego, która weszła w życie w 1999 roku, Jawor leżał w granicach województwa legnickiego. W roku 1997 miasto liczyło 26 tysięcy mieszkańców, obecnie zamieszkiwane jest przez 23 681 mieszkańców (stan na 30.06.2014r.). Gmina zajmuje powierzchnię 18,8 km2, zaś długość granic administracyjnych Jawora wynosi 23 kilometry.
Miasto leży na Nizinie Śląsko-Łużyckiej, nad rzeką Nysą Szaloną. W pobliżu miasta znajdują się Park Krajobrazowy „Chełmy” oraz zbiornik wodny Słup. Miastami partnerskimi Jawora są czeski Turnov, niemieckie Niesky, ukraiński Berdyczów, włoskie Roseto degli Abruzzi oraz polskie Niepołomice. Jawor należy do Specjalnej Strefy Ekonomicznej Małej Przedsiębiorczości S.A. w Kamiennej Górze. Na terenie miasta znajdują się również tereny Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, w ramach utworzonej wspólnie z Gminą Męcinka Dolnośląskiej Strefy Aktywności Gospodarczej S3.
Gmina posiada biało-błękitną flagę, natomiast herb miasta „przedstawia jedną tarczę w dolnej krawędzi zaokrągloną z wyobrażeniem św. Marcina na koniu, odcinającego mieczem połę płaszcza oraz siedzącego pod nim półnagiego, przepasanego czerwoną chustą żebraka, z uniesionymi ku górze rękami”. Rada Miejska w Jaworze liczy 21 radnych. Do wewnętrznych organów Rady należą Przewodniczący, Wiceprzewodniczący, komisja rewizyjna, komisje stałe wymienione w Statucie (Rewizyjna; Budżetu i Finansów; Gospodarki i Rozwoju Miasta; Edukacji; Rodziny; Zdrowia i Polityki Społecznej; Porządku Publicznego; Kultury i Sportu; Statutu), doraźne komisje do określonych zadań. W skład komisji wchodzi od trzech do pięciu członków, poza liczącą od trzech do ośmiu członków Komisją Gospodarki i Rozwoju Miasta.
Nie ma pewności co do tego, skąd miasto wzięło swoją nazwę. Według jednej z legend nazwa wywodzi się od pogańskiej bogini Jiwi, nazywanej też Jiwarą lub Jawarą. Według innych źródeł nazwa Jawor pochodzi od nazwy drzewa (klon jawor – Acer pseudoplatanus), występującego głównie w Karpatach, Sudetach oraz na ich przedgórzach bądź od staropolskiego imienia Jawor, zapożyczonego ze świata roślinnego.
W latach swej świetności Jawor był stolicą piastowskiego Księstwa Jaworskiego, a następnie posiadającego dwie równorzędne stolice, w Jaworze i Świdnicy, Księstwa Jaworsko-Świdnickiego (Świdnicko-Jaworskiego), najdłużej niezależnego księstwa na Śląsku. Samo miasto było wówczas znaczącym ośrodkiem gospodarczym i politycznym.