Dorota Zatorska – psycholog Poradni Rodzinnej przy Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Jaworze, przewodnicząca Gminnego Zespołu Interdyscyplinarnego do spraw Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie w Jaworze przybliża zasady uruchamiania procedury „Niebieskiej Karty” i funkcjonowania Zespołu Interdyscyplinarnego.
Dużym problemem społecznym jest przemoc w rodzinie, również w naszym mieście. Czym właściwie jest to zjawisko?
- Tak, zjawisko przemocy w rodzinie jest bardzo dużym i złożonym zjawiskiem, które ma swoje przyczyny, skutki i czynniki na nie wpływające. Według definicji przemoc w rodzinie to „jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób najbliższych lub innych osób wspólnie zamieszkujących lub gospodarujących, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu psychicznym lub fizycznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą”. Najbardziej istotna jest tutaj demonstracja siły lub władzy w sposób, który jest krzywdzący dla innych członków rodziny.
Przemoc w rodzinie może mieć oczywiście różne rodzaje i przejawy. Wyróżniamy więc przemoc fizyczną, z naruszeniem nietykalności cielesnej, np. kopanie, pobicie, spoliczkowanie, przetrzymywanie, i in., przemoc psychiczną – grożenie, wyzywanie, poniżanie, upokarzanie, zawstydzanie, wyśmiewanie przekonań religijnych, poglądów, wmawianie choroby psychicznej i wiele innych aspektów. Wyróżniamy również przemoc seksualną, czyli demoralizację, wymuszanie współżycia seksualnego, nakłanianie czy zmuszanie do czynów nierządnych, gwałt, i inne formy. Możemy też mieć do czynienia z przemocą ekonomiczną, coraz częściej niestety spotykaną, czyli odbieraniem zarobionych pieniędzy, uniemożliwianiem podjęcia pracy zarobkowej, niezaspokajanie podstawowych potrzeb materialnych, kontrolowanie wydatków z wykorzystaniem stosunku zależności czy niewywiązywanie się z obowiązku alimentacyjnego.
Warto też podkreślić, że polskie prawo bardzo wyraźnie wskazuje, że krzywdzenie członków rodziny jest przestępstwem i jak każde podlega karze. A każda osoba będąca ofiarą przemocy w rodzinie ma prawo do ochrony, a przede wszystkim do powstrzymania i przerwania przemocy. I do tego służy procedura „Niebieskie Karty”
Czym jest ta procedura?
- Jest to funkcjonująca w całym kraju procedura postępowania, interwencji obejmująca działania wielu służb, które mają na celu zatrzymanie przemocy w rodzinie oraz pomoc w wychodzeniu z tej sytuacji. Działania służb pomocowych są indywidualnie dostosowane do potrzeb danej rodziny. Uprawnienia do uruchomienia procedury „Niebieskie Karty” mają przedstawiciele takich służb jak: Policja, ośrodki pomocy społecznej – pracownik socjalny, komisje rozwiązywania problemów alkoholowych, oświaty np. nauczyciel, pedagog szkolny czy dyrektor szkoły, ochrony zdrowia – lekarz, pielęgniarka, ratownik medyczny.
A kto może zgłosić prośbę o uruchomienie tej procedury?
- O uruchomienie procedury „Niebieskie Karty” może prosić każda osoba dotknięta przemocą w rodzinie oraz osoby mające wiedzę, że w danej rodzinie dochodzi do przemocy. Ostatecznie o wszczęciu procedury decydują przedstawiciele wyżej wymienionych służb, do których dokonujemy zgłoszenia.
Gdzie konkretnie w Jaworze może zgłosić się osoba dotknięta przemocą w rodzinie?
- Można zgłosić się bezpośrednio na policję, do każdego pracownika socjalnego Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych czy nawet do każdej przychodni lekarskiej. W tych instytucjach taka osoba powinna otrzymać przed wszystkim informacje dotyczące procedury i wszystkie inne niezbędne informacje oraz możliwości skorzystania z pomocy prawnej, psychologicznej czy socjalnej na terenie naszego miasta. Uruchomienie całej procedury „Niebieskie Karty” może też nastąpić i tak najczęściej jest wszczynana, podczas interwencji policji w rodzinie, w której przemoc jest lub występuje podejrzenie jej występowania. Także podczas badania lekarskiego osoby dotkniętej przemocą w rodzinie. Jak również w trakcie kontaktu przedstawiciela służby, upoważnionej do wszczęcia procedury, z osobą, która doznała przemocy, np. widzi, że jest pobita lub w trakcie rozmowy osoba opowiada o sytuacji przemocy. Nawet jeśli nie ma wprost dowodów świadczących o występowaniu przemocy, bądź pracownik danej instytucji nabrał podejrzeń, że w danej rodzinie może dochodzić do przemocy, ma on możliwość wszczęcia tej procedury. Wówczas formularz „Niebieska Karta – A” trafia, zgodnie z przepisami, do przewodniczącego Gminnego Zespołu Interdyscyplinarnego do spraw Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, który rozstrzyga o dalszych działaniach. Warto też dodać, że procedura może zostać uruchomiona nawet w sytuacji, gdy osoba wobec której istnieje podejrzenie, że doznaje przemocy w rodzinie nie wyraża na to zgody. W takich sytuacjach jednak przedstawiciele służb biorą pod uwagę ten fakt w planowaniu i prowadzeniu dalszych działań chroniących bezpieczeństwo tej osoby.
Wspominała Pani o Zespole Interdyscyplinarnym, co to jest Zespół Interdyscyplinarny?
- Jest to zespół składający się z przedstawicieli służb i instytucji pracujących na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Członkami zespołu w Jaworze są przedstawiciele: policji, pomocy społecznej, ochrony zdrowia, komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, oświaty oraz kuratorzy sądowi i przedstawiciel organizacji pozarządowej działającej na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Zespół jest powołany przez Burmistrza na podstawie uchwały Rady Gminy. Członkowie zespołu i powoływanych grup roboczych mają za zadanie budowanie strategii i realizację postępowania dla konkretnych rodzin dotkniętych przemocą. Skład grupy roboczej powoływany jest w zależności od potrzeb danej rodziny. Członkowie grupy pracują z rodziną według ustalonego wspólnie indywidualnego planu pomocy, każdy oczywiście zgodnie z kompetencjami i obowiązkami w ramach czynności zawodowych. Przede wszystkim chronią osoby doznające przemocy, wywierają wpływ na osobę podejrzaną o stosowanie przemocy, monitorują zmiany, pracują w środowisku, by przerwać przemoc i pomóc całej rodzinie w wychodzeniu z tej trudnej sytuacji. Pomagają skorzystać z pomocy prawnej, psychologicznej, socjalnej, a nawet medycznej, jeśli jest taka konieczność.
Jak widać jest to bardzo obszerny temat i na pewno nie wyczerpałyśmy go w czasie tej krótkiej rozmowy, ale dziękuję za przybliżenie zasad uruchamiania procedury „Niebieskie Karty” i funkcjonowania Zespołu Interdyscyplinarnego.