Szanowni Państwo !
Zebraliśmy się tutaj, aby upamiętnić rocznicę uchwalenia Konstytucji z 3 maja 1791 roku - pierwszej w Europie i drugiej na świecie. Dziś wielu zadaje pytanie: Czy była ona nam potrzebna? Odpowiedź może być tylko jedna: tak, była potrzebna i powinniśmy być z niej dumni, bo to właśnie ta ,,Ustawa Rządowa" i jej pełna realizacja dawała szansę na podźwignięcie się Rzeczypospolitej Obojga Narodów z upadku politycznego i moralnego. Poprzedzające ją niemal dwa wieki to czasy nieustających wojen, w które angażowali nas królowie elekcyjni dbający przede wszystkim o własne partykularne interesy, a potem - czasy rozpasanych rządów szlachty, w których z politycznego absurdu czyniono cnotę, a obowiązującą była dewiza z 1669 r. o doskonałości starego ustroju i odrzuceniu wszystkiego, co nowe ,,Każda dobra zmiana jest dla Rzeczypospolitej szkodliwa". Taki opłakany stan Polski cieszył sąsiednie mocarstwa, które w 1772 r. dokonały grabieży naszych ziem za cichym przyzwoleniem reszty Europy. I na nic zdał się opór barskich patriotów (1768 r.), którzy deklarowali: ,,Nigdy z królami nie będziem w aliansach", ale to ich postawa była inspiracją dla rzeszy patriotycznej szlachty, która rzuciła się na ratunek tonącej Ojczyźnie i w składanym zaprzysiężeniu poselskim Sejmu Wielkiego ślubowała: ,,Ojczyznę moją wszelkimi (...) sposobami ratować (...)".
Chciałbym jeszcze raz Państwu przypomnieć, że Konstytucja 3 Maja wprowadzała w naszym kraju - pierwszym na kontynencie europejskim - monarchię konstytucyjną i choć nie łamała przewagi szlachty, to jednak operowała już nowoczesnym pojęciem ,,narodu", jako narodu obejmującego wszystkie stany. Chłopów wzięto pod ,,opiekę prawa krajowego", zniesiono przywileje szlacheckie godzące w dobro państwa polskiego (wolną elekcję, liberum veto), wprowadzono dziedziczność tronu oraz najwyższą władzę wykonawczą - Straż Praw, z królem na czele, ograniczono rolę senatu, nadano wiele praw miastom i mieszczanom, a wojsko uznano ,,za nic innego, jak tylko wyciągniętą siłę obronną i porządną z ogólnej siły narodu" w ogólnej liczbie stu tysięcy żołnierzy.
Pomimo wielu dobrych zmian, konstytucja nie uratowała Rzeczpospolitej, która od lat znajdowała się w stanie rozkładu. Dlaczego? Co było przyczyną takiego stanu rzeczy ? Przyczyną była głupota, zaprzaństwo i partykularyzm naszej szlachty, która stawiała interesy swoje ponad dobro Rzeczpospolitej, prowadząc tym samym do jej upadku. Ostatecznym ciosem w plecy był spisek polskiej magnaterii (uknuty w miejscowości Targowica), która postanowiła zwrócić się przeciw własnej ojczyźnie, skierować miecz przeciw ręce, która ich karmiła i poprosić rosyjską armię o zaatakowanie Rzeczpospolitej. Szczęsny Potocki, Seweryn Rzewuski i Ksawery Branicki - po wsze czasy zostaną symbolami zdrady narodu i państwa polskiego. Musimy pamiętać, że historia Polski jest pełna wielu wspaniałych bohaterów, ale również podłych zdrajców, układających się z wrogiem dla własnego interesu.
Szanowni Państwo ! O Konstytucji 3 Maja należy pamiętać i każdy Polak powinien być z niej dumny! Szczególnie w tych obecnie trudnych dla naszego narodu czasach, kiedy Polska nazywana jest państwem zaściankowym, a polscy patrioci faszystami, gdy chce się nam Polakom wmówić, że powinniśmy się wstydzić naszej pięknej, bogatej historii, przypominajmy Europie, że na jej terytorium pierwszą Konstytucję ustanowili polscy patrioci i to my - Polacy daliśmy wzorzec innym narodom i państwom w dziele budowy ustroju równości, wolności i tolerancji. Pięknie to ujął prezydent Stanów Zjednoczonych, Tomas Jefferson pisząc, że świat uzyskał trzy konstytucje godne pamięci i szacunku, w kolejności ich ustanowienia: amerykańską, polską i francuską, a papież Pius VI w osobnym breve błogosławił Konstytucję 3 Maja; dzień ten to święto nie tylko Polski i Polaków, ale całej demokratycznej Europy.
Proszę jeszcze zwrócić uwagę na fakt, że o znaczeniu i wadze Konstytucji 3 Maja mówi dobitnie ,,Deklaracyja Stanów Zgromadzonych": ,,(...) wyznaczyć w jednym dniu po wszystkich w całym kraju kościołach (...) na podziękowanie Bogu za zdarzoną chwilę pomyślną wydobycia Polski spod przemocy obcej i nieładu domowego, za przywrócenie rządu, który najskuteczniej wolność naszą prawdziwą i całość Polski zabezpieczyć może, za postawienie tym sposobem Ojczyzny naszej na stopniu mogącym prawdziwą w oczach Europy zyskać konsyderacyją".
Na zakończenie chciałbym dodać: cieszy mnie to, że pokolenie młodych Polaków, moje pokolenie, na nowo odkrywa historię Polski, co więcej ! Są z niej dumni i otwarcie przyznają się do patriotyzmu. Powstaje wiele organizacji o charakterze patiotycznym, jak np. Związek Strzelecki, odwołujący się do pięknych tradycji II RP. Jak powiedział Marian Kowalski: „Dzisiejsze pokolenie młodych Polaków, jest najlepszym pokoleniem od czasów przedwojennych.” i myślę, że miał w tych słowach dużo racji.
Dziękuje za uwagę.
Cytaty: „Konstytucja 3 maja 1791r. Statut Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji.” oprac. Jerzy Kowecki
